هیچ وقت میمونت را گاز نگیر

درباره کتاب هیچ وقت میمونت را گاز نگیر
نیویورکر یک هفته‌‌نامه ادبی آمریکایی است که نزدیک به صد سال از شروع انتشار آن می‌گذرد. این نشریه به انتشار داستان‌های مدرن، داستان‌های کوتاه و نقدهای ادبی گرایش دارد و در دوران فعالیت خود، بسیاری از نویسندگان مطرح امروزی چون جی. دی سلینجر، جان آپدایک، ریموند کارور، شرلی جکسن و دیگران را معرفی کرده‌است.
وقتی در جستجوی رد پای دندان‌‌پزشکی در آثار نویسندگان مشهور دنیا برای جمع‌آوری و انتشار در پروژه «دندان‌پزشکی در داستان‌های کوتاه از نویسندگان بزرگ» به مجله نیویورکر رسیدیم، از در دسترس بودن آرشیو کامل این هفته‌نامه از شماره نخست تا امروز، که منبع لایزالی از داستان‌های خواندنی از نویسندگان صد سال اخیر را در اختیار مخاطب می‌گذاشت، شگفت زده شدیم. به همین دلیل جلد دوم مجموعه «دندان‌پزشکی در داستان‌های کوتاه از نویسندگان بزرگ» را به منتخبی از داستان‌های منتشر شده در نیویورکر اختصاص دادیم و دور از انتظار نیست که مجموعه دیگری از این داستان‌ها هم در ادامه منتشر و به مخاطبان دنیای ادبیات و دندان‌پزشکی تقدیم شود.

همه چیز با داستان «الهه‌های انتقام» نوشته «پل ترو» شروع شد. با ایده «سیامک شایان» می‌خواستیم یک مجموعه داستان کوتاه از نویسنده‌های خارجی چاپ کنیم که درباره دندان‌پزشکی باشد (حالا فکر نکنید همه قصه‌ها درباره کشیدن دندان بوده! از داستان ابرقهرمانی تا قصه‌های قشنگ عاشقانه تا کارهای طنز در یک کتاب جمع شد). در جستجو برای گردآوری این داستان‌ها، به الهه‌های انتقام رسیدم، یک اثر مدرن و زیبا که در مجله «نیویورکر» چاپ شده بود.
قبل از این که بقیه متن را بنویسم، ذهن پروسواس من دست از سرم برنمی‌دارد اگر در مورد نیویورکر یک توضیح مختصر ننویسم. «نیویورکر» یک هفته نامه بسیار معروف است که از ۲۱ فوریه ۱۹۲۵ (۲ اسفند ۱۳۰۳) منتشر می‌شود و معمولا شامل داستان، شعر، نقد، کاریکاتور و گزارش‌های خبری است.
با دیدن داستان الهه‌های انتقام این سوال برای ما پیش آمد: از مجموعه داستان‌هایی که در طول یک قرن گذشته در نیویورکر چاپ شده، چند تایش به دندان‌پزشکی پرداخته؟ نتیجه جستجوها به خرید اشتراک مجله نیویورکر و جستجو در آرشیو مجله و در نهایت شکل‌گیری به این کتاب منجر شد. البته من خودم چند نتیجه فرعی هم به دست آوردم:
۱- یکی از کارکردهای داستان‌ها، توصیف شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی عصر خودشان است. با خواندن داستان‌های این مجموعه به وضوح می‌بینید که وضع فرهنگی و اجتماعی و صد البته شرایط دندان‌پزشکی مثلا در سال ۱۳۱۶ خورشیدی در دور و بر نویسنده چگونه بوده است؛ و خب، می‌توانید با وضعیت خودمان در آن سال‌ها مقایسه کنید.
۲- داستان‌های این مجموعه با ذکر تاریخ انتشارشان چاپ شده‌اند، بنابراین می‌توان سیر تغییر در سبک نویسندگی را هم به وضوح دید.
۳- یکی از ویژگی‌ها و شاید پایه‌های توسعه یافتگی، اهمیت دادن به مقوله‌هایی مثل آرشیو و آمار است. وقتی در میان آرشیو نیویورکر جستجو می‌کردم، از اسکن‌های تمیز صفحات مجله که متعلق به دهه‌ها قبل بود، از دسته‌بندی مرتب آن‌ها و در یک کلام از پاکیزگی کارشان لذت می‌بردم. به عنوان کسی که در حوزه‌های تاریخ شفاهی و تجربه نگاری فعال است، می‌گویم که جمع آوری و ثبت و حفظ همه چیز -چه از آن خوشمان بیاید و چه از آن متنفر باشیم- برای پیشرفت امروز و برای ساختن چراغ راهی برای نسل‌های آینده به شدت مهم است و باید در این زمینه بسیار بیش از این تلاش کنیم.

پی‌نوشت: اگر برای‌تان سوال شده که سرنوشت داستان الهه‌های انتقام چه شد، باید بگویم در کتاب «اگر امپرسیونیست‌ها دندان‌پزشک بودند» (دندان‌پزشکی در داستان‌های کوتاه از نویسندگان بزرگ) توسط انتشارات دندانه در سال ۹۹ چاپ شد.
اشکان نعمت پور
سیامک شایان امین