راز دل تنها

یادداشتی بر مجموعه شعر «راز دل تنها» سروده دکتر شاهین شهسواری‌پور
ثبت لحظه‌های ناب در گریزگاه های شاعرانه

مهدی پاک‌نهاد- روزنامه‌نگار
مجموعه شعر «راز دل تنها» اثر دکتر شاهین شهسواری‌پور، دندان‌پزشک و شاعر است که در ۳۷۲ صفحه توسط انتشارات «ارم شیراز» به بازار کتاب عرضه شده است. نام این مجموعه که از تخلص شاعر (تنها) برگرفته شده، بازتابی از حس و حال حاکم بر اشعار این مجموعه است، اشعاری که به زبانی ساده و صمیمی روایت‌گر احساسات شاعر و بیان‌گر نوع نگرش او نسبت به جهان و آدم هاست.
«راز دل تنها» در هفت بخش تنظیم شده است. آنچه بخش‌های این مجموعه را از هم مجزا می‌کند «زمان» سروده شدن اشعار است، یعنی شاعر مجموعه خود را بر اساس یک ترتیب زمانی، در هفت بخش تنظیم کرده و اشعار سال‌های ۱۳۶۶ تا ۱۳۶۹ را در بخش نخست و اشعار سال‌های ۷۰ تا ۷۶ را در بخش دوم آورده و این روند را ادامه داده تا در بخش هفتم به اشعار سال ۱۳۹۴ رسیده است. البته این نوع دسته‌بندی اشعار به جای خود خوب و مرسوم است، با این حال، با توجه به اینکه شهسواری‌پور بسیار علاقه‌مند بوده که از سبک‌ها، مضامین و قالب‌های شعری مختلف و متنوعی بهره بگیرد، عملا مجموعه او به لحاظ موضوعی و یا از منظر سبک شناختی، دچار نوعی تشتت و ناهماهنگی شده است.

همان‌طور که اشاره شد، اشعار این دفتر، طیف زمانی وسیعی (نزدیک به سه دهه؛ از سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۹۴) را در بر می‌گیرد و از این بابت می‌توان آن را در حکم کارنامه‌ای بر دست کم سه دهه حیات ادبی شاعر دانست. البته واقعیت این است که حجم بالای کتاب، آن را سخت‌خوان و زمان‌بَر کرده و خوب بود اگر شاعر حجم اشعار را کمی کاهش می‌داد. این حجم بالای اشعار که در دوره‌های مختلف زمانی سروده شده‌اند، طبعا نوعی عدم توازن را ایجاد کرده که امکان دسته‌بندی و مرتب‌سازی سبک‌شناسانه یا مضمون شناختی اثر را مشکل می‌سازد. به عنوان مثال در این دفتر شعری می‌توان انواع و اقسام شعرهای کلاسیک و مدرن را مطالعه نمود. در میان سبک‌های کلاسیک می‌توان هم مثنوی و مسمط و دوبیتی (در اوزان مختلف) یافت و هم رباعی و قصیده و قطعه. با این حال شکل غالب اشعار غزل است. در عین حال، انواعی از شعر نو را نیز می‌توان در لابه‌لای اشعار شهسواری‌پور جستجو کرد که از جمله آن شعر سپید، نیمایی بیشتر خودنمایی می‌کنند. همچنین چند ترانه نیز در میان آثار این کتاب قابل مشاهده است.

از لحاظ مضامین شعری، اغلب اشعار واجد زبانی تغزلی و مفاهیم عاشقانه‌اند، اما بخش زیادی از اشعار نیز به مفاهیم و ایده‌های اجتماعی و فرهنگی اختصاص یافته و نشان‌گر طبع انتقادی و تیزبین شاعر نسبت به رخدادهای اجتماعی و فرهنگی جامعه‌اند. تنهایی انسان معاصر، اندوه و یاس ناشی از مناسبات مدرن و ماشینی میان آدم‌ها، رذایل اخلاقی و برخی وجوه زشت طبایع بشری از جمله دروغ‌گویی و ریا، سفسطه و رندی و خودمحوری، نخوت و غرور، و یا برخی معضلات اجتماعی همچون بی‌عدالتی، فقر، جنگ و غیره از جمله دستمایه‌های شاعر برای بیان دغدغه‌های اجتماعی و فرهنگی و اخلاقی‌اش به شمار می‌رود.

البته به نظر می‌رسد مضمون‌‌سازی‌های دکتر شهسواری‌پور را می‌توان یکی از وجوه موفق در کار او دانست. شاعر در اغلب اشعار این مجموعه موفق می‌شود مضامین بدیع و متفاوتی را خلق کند. به این معنا باید گفت که قوت اصلی شهسواری‌پور نه در تصویرگری او، و یا فضاسازی و بیان شاعرانه‌ تجربه‌های زندگی (هرچند که از این‌ها نیز بی‌بهره نیست)، بلکه در مضمون‌سازی است و نیز در نگاه‌‌های متفاوت شاعر به عناصری که در جهان‌بینی شعری‌اش خودنمایی می‌کنند.
اشعار کتاب، از لحاظ تکنیکی و شیوه بکارگیری اوزان و قوافی و ریتم‌های شعری، قابل توجه و غنی و مستحکم‌اند؛ اغلب ابیات عاری از دست‌اندازهای عروضی و سکته هجایی‌اند و در عین حال دارای ریتم موسیقایی روان‌اند که نشان‌گر آن است که شاعر بر اوزان عروضی و کلاسیکی مسلط و در تنظیم صوت کلمات حسّاس است.

از سوی دیگر، در بحث آرایه‌های ادبی، می‌توان گفت که شاعر موفق شده به شکلی خوب و قابل قبول از آرایه‌هایی چون ایجاز و کنایه و تشبیه مصوّر بهره ببرد که این خود بر جذابیت و دلنشینی اشعار افزوده است، اما در عین حال باید گفت که از استعاره‌های بکر در این سروده‌ها خبری نیست و برخی ابیات تا حدّی از انواع حشو متوسط و ملیح نیز خالی نمی‌باشد.

در مجموع، اثر دکتر شاهین شهسواری‌پور، به عنوان مجموعه‌ای که جزو اولین کارهای مولفش به حساب می‌آید این امیدواری را بر می‌انگیزد که با گسترش چشم‌انداز شعری و هرچه غنی‌تر شدن مضمون پردازی‌های خلاقانه، شاهد مجموعه‌های قوی‌تر و ماندگاری از این شاعر خوش قریحه در سال‌های پیش‌رو باشیم.